|
| Nazwa polska |
Bez czarny |
| Nazwa łacińska |
Sambucus nigra L. |
| Synonimy |
Dziki bez czarny, Bez lekarski, Bez pospolity, Hyćka
Sambucus vulgaris Lam.
|
| Rodzina |
Przewiertniowate - Caprifoliaceae
|
Status we florze polskiej
|
Takson rodzimy lub trwale zadomowiony.
|
Roślina
|
Duży krzew lub małe drzewo, bez odrostów korzeniowych.
|
 
Wysokość
|
(3)7(10) m
|
| Pokrój |
Posiada przeważnie krzywy, pochylony pień. Korona luźna i nieregularna, szeroka. |
| Kora |
Na pniu i starych gałązkach popielatoszara lub popielatobrunatna, głęboko spękana. |
| Pędy |
Młode gałązki początkowo zielone, później szare, z dużymi przetchlinkami i białym, gąbczastym rdzeniem. Gałęzie sztywno wzniesione, na końcach przegięte
|
  
| Pąki |
Pąki wierzchołkowe najczęściej osadzone parami, rzadziej nieparzyste, jajowate. Pąki boczne przylegające lub lekko odstające, jajowate, niekiedy zakrzywione, nagie. Łuski pąków brązowoczerwone, nagie. Blizny liściowe z trzema śladami wiązek przewodzących. |
 
 
| Liście |
Naprzeciwległe, 10-30 cm długości, nieparzystopierzaste, złożone z (3)5(7) listków.
Listki eliptyczne, podługowatojajowate lub jajowatookrągłe, piłkowane, długo zaostrzone, 3-15 cm długości i 3-6 cm szerokości.
U nasady liścia i listków występują buławkowate nektarniki, wabiące głównie mrówki. Roztarte liście nieprzyjemnie pachną. Liście rozwijają się wcześnie na wiosnę (III-IV), jesienią często opadają zielone.
|
 
 
 
| Kwiaty |
Białe lub żółtawobiałe, 6-9 mm śrenicy, zebrane w płaskie i szerokie, 15-20 cm średnicy, szczytowe podbaldachy, o duszącym zapachu, obupłciowe. Korona kwiatu kółkowa, 5-płatkowa, pręcików 5, zrośniętych z rurką korony. Pylniki pęcików duże, żółte.
|
| Kwitnienie |
V-VI(VII) |
 
 
| Owoce |
Kuliste, 5-8 mm średnicy, czarne, czarnofioletowe, lśniące, pestkowce, z czerwonym sokiem. VIII-IX(X). Szypułki owoców czerwone. Owocostany zwisają pod swoim ciężarem. |
 
 
| Nasiona |
W każdym owocu po 2-4 pestki.
|
 
| Korzeń |
Płytki system korzeniowy. |
| Występowanie |
Europa, Azja Mniejsza i Kaukaz. W całej Polsce pospolity. |
| Siedlisko |
Zbiorowiska ruderalne, lasy, zarośla, przydroża. Od nizin po góry. Stanowiska słoneczne do półcienistych.
|
| Gleba |
Bogata w wapń i azot, żyzna, próchniczna.
|
| Zastosowanie |
Roślina lecznicza, owocowa, miododajna i ozdobna.
Z owoców sporządza się konfitury, soki i powidła.
Kwiaty są wykorzystywane w przemyśle perfumeryjnym i likierniczo-wódczanym, mogą być zapiekane w cieście i spożywane.
|
| Właściwości lecznicze |
Kwiaty i owoce stosowane są w przeziębieniach jako środek napotny i przeciwgorączkowy, działają także moczopędnie. Zewnętrznie są używane do płukania i przemywania w stanach zapalnych oczu i gardła.
Owoce działają rozwalniająco, przeciwcukrzycowo i przeciwbólowo.
|
| Odmiany |
Istnieje wiele odmian ozdobnych o liściach żółtych, żółto lub białopstrych lub z barwnym obrzeżeniem. Kwiaty mogą być zaróżowione lub półpełne, owoce większe, białe lub jasnozielone. |
|
Przyroda 
